TAHRİBATSIZ MUAYENE YÖNTEMLERİ

Malzeme Kusurları

Malzemeler üretimleri esnasında çeşitli problemler nedeni ile istemeyen kusurlara sahip olabilir.

2 çeşit kusur vardır:

Hatalar: Bir süreksizlik belirtisi tolerans ve malzeme şartnamelerine göre "kabul edilemez" olarak adlandırılıyorsa buna hata denir.

Süreksizlik: Çalışma şartlarında parçanın performansını etkilemiyorsa "kabul edilebilir" olarak değerlendiriliyorsa buna süreksizlik denir.

Malzeme Kusurları

Eğer süreksizlik, erimiş haldeki ilk üretim fazında oluşmuşsa "İç süreksizlik" denir.

 Eğer daha sonraki bir işlem, fabrikasyon veya tamamlanma sırasında oluşmuşsa buna da "İşlem Süreksizliği" denir.

 Son olarak süreksizlik tamamlanmış ürünün kullanımı sırasında çevre şartları, yük etkisi veya her ikisinin beraberi ile oluşmuşsa bunlara "Servis Süreksizliği" denir.

MALZEMEDEKI SÜREKSIZLIKLER 3 ŞEKILDE OLABILIR :

Yüzeydeki süreksizlikler: Yüzeyle bağlantısı olan veya yüzeye açık olan süreksizliklerdir

Yüzey altında veya yüzeye yakın: Yüzeye yakın süreksizlikleri kapsar.

Malzeme içindeki: Her iki yüzeyden uzak olan süreksizlikler.

MALZEME MUAYENESİ

Malzeme muayenesi, malzeme seçimi ve seçilen malzemenin yerinde görev yapıp yapmayacağını anlamak için, veya malzeme özelliklerini belirlemek yapılan deneyler topluluğudur.

Malzeme muayenesinde şu ana noktalar ele alınır. - Malzemelerin garanti edilmiş özelliklerine ait muayene, - Malzemelerin işlenme özelliklerine ait muayene (teknolojik muayene ), - İçyapının ve kimyasal bileşenlerin muayenesi, - Ham durumdaki parçalarla hazır parçaların iç hatalarının muayenesi,

Malzeme muayenesinin diğer bir amacı da şekil değişimine uğrama veya makine parçalarının aşınması halinde hasar nedenlerini açığa çıkarmaktadır (Hasar Analizi).

Malzeme Muayene Yöntemleri

- Tahribatlı

- Tahribatsız

 Tahribatlı muayene

Bu yöntemde muayene edilen parçada tahribat söz konusudur. Muayene edilen deney numunesi tekrar veya kısmen kullanılamaz. Bu nedenle bu muayene üretilen her parçaya uygulanmaz. Bu nedenle üretilen tüm parçalar için %100 uygunluktan bahsedilemez.

Bu yöntemde sertlik, burulma, eğme, basma, çekme, çentik darbe, yorulma, sürünme, korozyon gibi deneyler kullanılır:

Deney sonrasında malzemede hasar oluşur.

Tahribatsız Muayene

Malzemenin kullanım amacı için gerekli olan özellikleri ve fiziki yapısını bozmadan (hasar vermeden) iç yapısında ve yüzeyinde bulunan süreksizliklerin tespit edilmesidir.

Tahribatsız muayene, parça üzerinde hiçbir hasar veya iz bırakmaz.

Bu işlemlerde, malzemelerden herhangi bir numune alma ihtiyacı yoktur.

Kırılma dayanımını etkileyen faktörler daha dizayn aşamasında iken göz önüne alınmış olmalıdırlar. NDT, üretim çizgisinin son basamağı olmakla beraber, dizayn sırasında planlanmış olmalıdır.

Bu yöntemde iş parçası tahrip edilmez. Muayene edilen parça tekrar kullanılabilir.

İstenirse bütün parçalar muayene edilebilir. Bütün parçalar hakkında %100 bilgi edinebiliriz. Bu da bir avantajdır.

Üretim aşamasında belli periyotlarla muayene edilerek hatalı parça üretimi engellenir ve maliyet düşürülmüş olur.

Uygulanacak yöntem, incelenen malzemenin cinsine ve aranan hata türüne göre belirlenir.

Testler doğrudan iş parçası üzerinde yapılabilir.

Tahribatsız muayene özellikle uçak bakım alanında hem sivil hem de askeri hava taşıtlarının bakım ve servis sürelerinin azalması açısından oldukça önemlidir.

TAHRIBATSıZ MUAYENE NEDEN ÖNEMLIDIR?

 Tahribatsız oluşu ve tahribatlı yöntemlere göre daha hızlı olması hemen hemen her alanda yaygın olarak kullanımlarını sağlamıştır.

 Tahribatsız Muayene uygulamaları üretim anında sistemler durdurulmadan da yapılabilir ve çoğu uygulamada sonuçlar test esnasında alınmasından dolayı tercih nedeni olur.

Parçalar tahrip edilmediği için hurdaya ayrılma durumu yoktur.

Aynı parçaya farklı testler uygulanabilir.

Parça dağıtılmadan kontrol edilebilir.

Test cihazları taşınabilir olup taşınamayan parçaların kontrolü yapılabilir.

AMAÇ

1. İmalat esnasında:

 i) Nihai performansı etkileyebilecek bütün değişkenlerin dizayn sınırları içinde kaldığından emin olmak ve böylece üniform kaliteye ulaşmak,

ii) Hatalı parçayı mümkün olduğu kadar erken teşhis ederek müteakip imalat işlemlerinden tasarruf sağlamak.

Kritik ürünlerde, malzemeye zarar verecek karakterdeki yüzey ve iç hataların tespiti çeşitli NDT yöntemlerinin yardımı ile yapılabilmektedir

2. Tamamlanmış imalatın kontrolünde:

Mamulün ilgili mühendislik standartlarına ve teknik şartnamelere uygunluğunu kontrol etmek suretiyle güvenirliğini artırmak.

3. Servis, bakım ve tamir işlerinde: i) Yeni kusurları daha başlangıç döneminde tespit etmek, ii) Önceden bilinen eski kusurlardaki gelişmeyi takip etmek.

4. Araştırma çalışmalarında : i) Bir yeni mamul geliştirmek, ii) Bir yeni imalat işlemi geliştirmek

Tahribatsız Muayene Yöntemleri ile Neler Belirlenebilir?

• Çatlak Tespiti ve Değerlendirmesi

• Sızıntı Tespiti

• Hata Yeri Tespiti

• Boyutsal Ölçümler

• Makro ve Mikroyapı karakterizasyonu

• Mekanik ve Fiziksel Özelliklerin Tahmini