Engincan Özsan
YazarEngincan Özsan
373 görüntülenme
3 dakika okuma süresi
Mar 29, 2024

GAZETECİLİKTE HESAP VEREBİLİRLİK KAVRAMI


Ekonomi-politiğin etkilediği tüm meslekler gibi, gazetecilik mesleği de manipüle edilebilir ve tahrip edilebilir bir meslektir. Geçmişten günümüze dek propaganda aracı olarak kullanılmış olan yazılı basın; topluma karşı hassas görevler üstlenmekte, bununla birlikte toplumu doğrudan etkileyebilecek nitelikte sorumluluklar taşımaktadır. Toplumun bilgi edinme ihtiyacını karşılamayı görev bilmiş olan gazeteciler, topluma taşıdıkları enformasyondan doğrudan sorumlu olan yegâne kaynaklardır. Demokratik yönetimlerde yasama, yargı ve yürütmeye 4. Güç olarak tanımlanan basın, bu diğer 3 güç kaynağını denetlemekle ve olası aksilikleri, yolsuzlukları, olumsuzlukları vb. durumları topluma aktarmakla görevlidirler. Bu durum gazetecilik mesleğinin, toplum adına demokratik yönetimlerdeki bu 3 güç unsuruna hesap sorma görevini üstlendiği anlamına gelmektedir. Bu sorumluluk hem söz konusu güç unsurlarını hedef almakta, hem de aktardığı enformasyonun doğruluğu ve saflığı hususunda sorumluluk almış gazetecileri hedef almaktadır. Zira özellikle eli güçlü politikacıların, gazetelere ve gazetecilere karşı siyasi baskıları, aktarılan enformasyonun tahrip olmasına sebep olabilir. Bu durum ise gazetecilik mesleğini görev edinmiş ve bu mesleğin sorumluluklarını kabul etmiş kişiler için, topluma karşı hesap verebilirlik durumunu sekteye uğratabilir. Bunun yanında gazetelerin veya gazetecilerin toplumu ilgilendiren ve toplumda infial yaratmış olayların öznesini, yani olayların sorumlusunu topluma karşı hesap vermeye çağırma gibi bir yetisi de bulunmaktadır. Bu özne bir kurum, tüzel kişilik ve gerçek kişi olabilir. Özellikle demokratik olarak gelişmiş olan ülkelerde; basın iktidarın hatalarını sorgulayıp, eleştirebilmekte ve hatta belli kitlelerin rahatsız olduğu konuları tüm kamuoyuna aktarabilmektedir. Fakat basın ekonomi-politik olarak bağımsız olmadığı için; demokratik olarak zayıf olan ülkelerde tekelleştirilmiş bir biçimde propaganda aracı olarak kullanılabilir. Siyasal güç unsurlarını denetlemekle yükümlü olan basın ise sorumlulukları minvalinde bu güç unsurlarına karşı hesap vermek durumundadır. Örneğin devlete zarar verecek yayınlarda bulunmak, önemli devlet sırlarını ifşa etmek vb. gibi durumlarda gazeteci bizzat söz konusu güç unsurlarına hesap vermek durumunda kalabilmektedir. Kamu adına gerekli olan hesap verebilirlik durumu, hem devletin güç unsurlarını denetlemekte, hem de gazetecileri topluma karşı sundukları enformasyon üzerinden sorumlu kılmaktadır. Bir çeşit denetim biçimi olan hesap verebilirlik; topluma hem devletin önemli kademeleri hakkında, hem de devleti denetleyen basının işleyişi hakkında bilgi edinme ve dolayısıyla denetleme imkanı sunmaktadır. Genellikle bir uzlaşı yöntemi olarak kullanılan hesap verebilirlik kavramı; devleti basına karşı, basını ise devlete karşı sorumlu hale getirmekte, toplumun haklarının bu şekilde korunmasına imkan sağlamaktadır. Toplumun devletin gidişatı hususunda rahatsız olduğu durumlarda, gazetecilerin bizzat devleti hesap vermeye davet etmesi; gidişatın tekrar toplum lehine dönmesine sebep olmakla birlikte, gazeteciliğin yönetişim olarak adlandırılan kamusal iletişime katılan herkesin yararına iş yapması ve bu güç unsurlarına yön vermesi durumunu ortaya koymaktadır. Gazeteciler tarafından bu güç unsurlarına yapılan toplumsal baskı, devlet ile toplum arasında bir otokontrole sebep olmaktadır. Basının kamuoyu yaratma ve toplumu yönlendirme gücü, devlet tarafından toplum aleyhine yapılan veya yapılacak olan haksızlıkların önüne geçmektedir. Özetlemek gerekirse gazetecilikte hesap verebilirlik kavramı iki ucu keskin bir kılıç olarak betimlenebilir. Gazetecilerin toplum adına devleti denetlemesinin yanında, topluma karşı doğru enformasyon verme sorumluluğu taşıyan gazetecilerin de devlet ve toplum tarafından denetlenmesine olanak sağlayan hesap verebilirlik durumu; devlet, basın ve toplum üçgeninde bir çeşit otokontrol oluşturmakta, her üç unsurun da kamu yararına çalışması amaçlı denetleme mekanizması yaratmaktadır. Kamuoyu devlete karşı hem toplumun, hem de basının özgürlüğünü hesap verebilirlik bağlamı üzerinden gerçekleştirebilmekte, gazeteciler ise bu şekilde öz denetimlerini sağlayabilmektedir.

Bunlar İlginizi Çekebilir