Türkiyede tutuklu/hükümlü anneleriyle beraber hapishanede büyüyen 0-6 yaş arası çocuklar

  Günümüzde toplumun en büyük sorunlarından biri de suçtur. Fakat bu çalışmada suçun sebeplerine ve suçlulara değil de, suçun sonuçlarına ve dolaylı olarak kurban olanlara odaklanacağız.

  Ülkemizde annesiyle beraber ceza infaz kurumlarında kalan 0-6 yaş grubundaki çocukların sayısı 2017 Nisan itibariyle Adalet Bakanlığı’nın açıklamasına göre: 291’i erkek; 269’u kız olmak üzere 560’tır. Türkiye’de, annesi hüküm giyen veya tutuklanan 0-6 yaş grubu çocukların önünde 3 seçenek bulunuyor: dışarıda kendisine bakacak yakınları varsa onların yanında kalabilmekte; kendilerine bakacak kimse yoksa hapishanede anneleriyle tutulmakta; annelerinin kabul etmemesi durumunda, “devlet koruması altında olan” çocuk yuvalarına yerleştirilmektedirler.

  Yukarıda gösterilen seçeneklerin her biri ise çocuğun ideal büyümesine engel olmaktadır. 0-6 yaş grubundaki çocukların annelerine özellikle ihtiyaç duymalarındandır ki, başka yakınlarının yanında veya çocuk yuvalarında kalmak çoğu zaman travmalara yol açabilmekle beraber, maddi ve manevi tüm ihtiyaçlarının karşılanmasını da şüphe altına atmaktdır.

  Çocuklarını kendisiyle beraber cezaevinde büyütme kararını veren anneler de çocuklarıyla beraber bir çok çeşit sorunlarla yüzleşmektedirler. Yapılan çeşitli araştırmalara göre, cezaevlerinde birçok mahpus, çocuk sesine tahammül edemediği için çocuklu mahpuslarla birlikte kalmak istemiyor, bazen de rahatsız olan mahpuslar koğuş değiştiriyorlar. Bu durum da mahpus anneler ve çocukları üzerinde baskı oluşturuyor. Sürekli “sus” denildiği için konuşmaları engellenen çocuklar, dertlerini işaretlerle anlatmaya çalıştıkları için kimi zaman konuşmayı dahi öğrenemiyorlar. Bunun yanı sıra, çocukların dengeli ve düzenli beslenmesi dikkate alınmamakla beraber, ekmek hakları olmayan çocuklarıyla, anneler günlük ekmeklerini paylaşmak zorunda kalıyorlar. Sayılı olarak verilen yiyeceklerde de (börek, tatlı, balık, meyve vb.) çocuk yok sayılıyor. Oyuncaksız ve sosyal hayattan uzak büyüyen çocuklara ayrı yatak hakkı da tanınmıyor. Bazen hiç tanımadıkları kişilerle aynı yatağı paylaşmak zorunda da kalabiliyorlar ki, bu da çocuklar için kesinlikle hijyen standartlarına uygun olmayan ortama bir örnektir.

“Mağdurlar İçin Adalet Topluluğu”nun 21 Ocak 2019’da cezaevlerindeki duruma ilişkin hazırladığı 993 sayfalık rapora göre koğuşların kapasitesinin 3 katına kadar aşıldığı; psikolojik baskı amacıyla düzensiz ve sık-sık aramalar yapıldığı ve bu aramalara çocukların da aynı şekilde tabi tutulduğu; kışta ısınma ve yazda serinleme sorunlarının olduğu; bazı hapishanelerde düzenli gelen, bazılarında ise temiz suyun olmadığı gibi, çoğunluğun da sıcak suyla temin edilmediği; vakit geçirecek hobi faaliyeterine imkan sağlanmadığı; ve tıbbi acil durumlarda zamanında mudahele edilmediği ortaya çıkmıştır. İlaveten, raporun oluşturulmasında yardımcı olan mahpusların yüzde 84’ü hapishanelerin fiziki koşullarını insan yaşamına uygun bulmadıklarını, yüzde 67,8’i ise hapishane personelinin mahpuslara insani muamele yapmadığını düşündüğünü söylemiştir.

  Çoğu zaman mahkumlarla aynı muameleyi gören çocukların hakları mahkumlarla aynı görülmediği gibi, böyle sağlıksız bir ortamda büyümek çocukların ileride öğrenmede ve sosyal hayatta zorluk çekmesine, hatta cezaevini bildiğinden dolayı suça yönelmesine bile yol açabilmektedir.

  BM Bangkok Kuralları,(48-52. Maddeler; hamile, emziren ve çocuğuyla birlikte hapishanede kalan kadınlara ilişkin düzenlemeler içeriyor.) tutuklu ve hükümlü kadınların hapishane şartlarıyla ilgili ayrıntılı düzenlemelere yer veriyor. Bu metinlere göre; hamile, yeni doğum yapmış, emzirme döneminde, çocuklarıyla kalan mahpuslara, ihtiyaçlarına uygun yaklaşımlarda bulunularak insani koşullar sağlanmalı, çocuklar uzmanlar tarafından takip edilmelidir. Annesiyle birlikte tutulan çocuk, asla bir mahpus muamelesi görmemelidir. Maalesef, ülkemizde 0-6 yaş arasında anneleriyle tutulan çocuklar için bulundukları ortam yeterli olmayıp, koşulları da uluslararası standartlara uygun değildir.