Merkez bankalarının bağımsızlık kriterleri nelerdir?

1. Merkez Bankasının bağımsızlık kriterlerini çeşitli esaslarda ele alabiliriz . Bunlar başlıca ‘araç bağımsızlığı’ ve ‘amaç bağımsızlığı'  kavramlarıdır. Bunlardan ilki olan ‘araç bağımsızlığı’ ise ekonomik bağımsızlıkla ilişkilendirilebilir . Merkez bankasının yasayla belirlenmiş nihai hedeflerine ulaşmada kullanacağı araç ve yöntemleri seçme ve düzenlemede ne oranda serbest olduklarını ifade etmektedir. Kısaca araç bağımsızlığı merkez bankalarının amaçlarına ulaşmak için ne tür para ve döviz kuru politikası aracı kullanmak istiyorlarsa onları istedikleri gibi kullanmakta özgür olmaları anlamına geliyor . Enflasyon hedefi kararlarını ise ya merkez bankaları kendileri bizzat alabilir , ya hükumet ile ortak karar alarak ,ya da bazı uygulamalarda olduğu gibi sadece hükumet tarafından tespit edilmektedir .Ülkemizde enflasyon hedefi hükumetle alınan ortak kararlarla saptanmıştır.Diğer bir kavram olan ‘amaç bağımsızlığı ise merkez bankalarının ulaşmak istediği hedefleri ya da hedefi seçmekte serbest olmasıdır . Modern merkez bankalarının büyük çoğunluğunun nihai hedefleri yasalarla sadece fiyat istikrarı olarak belirlenmiştir.Bu nedenle bu merkez bankaları amaç bağımsızlığına sahip değildirler. Amaç bağımsızlığı kavramı politik bağımsızlıkla eşdeğer bir kavramdır . Bu durumda merkez bankasını başkanının atanma ve görevden alınması, başkanın görev süresi ,merkez bankası yetkilileri ile hükumet temsilcilerinin yasal görüşme sıklığı,merkez bankasının üst organlarında hükumet temsilcilerinin ne ölçüde bulundukları gibi unsurlara bağlıdır . Mesela hükumet her istediğinde merkez bankası başkanını değiştirebiliyorsa, merkez bankasının politik bağımsızlığından söz etmek mümkün değildir. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının bağımsızlığını değerlendirdiğimiz takdirde ilk olarak Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle merkez bankasının başkanının değiştirildiği görülmektedir . Politik bağımsızlığını koruyamamıştır . Yukarıda bahsettiğim gibi merkez bankalarının çoğu hedeflerini belirli yasalar altında fiyat istikrarı olarak belirlemiştir bu yüzden de Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası da amaç bağımsızlığından yoksundur . Son olarak da yedek akçe olarak bulundurulan ihtiyat akçesinin kötü günlerde kullanılması gerekirken Hazine’ye aktarılmasıdır.Bu da bir çeşit politik bağımsızlıktan yoksunluktur . Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası bağımsızlık kriterlerini yerine getirememektedir.