Yazıya başlamadan önce telif nedir ve telif hakkı nedir sorularına bakalım.

Telif; kökeni arapça dilinden gelmektedir.

Uzlaştırma.

Kitap yazma

Telif hakkı.

Yazarın kendisinin kaleme aldığı.

Telif hakkı, herhangi bir bilgi veya düşünce ürününün kullanılması ve yayılması ile ilgili hakların, yasalarla belirli kişilere verilmesidir. Kısaca, orijinal bir yapıtın, eserin kopyalanmasına veya kullanılmasına izin vermeme hakkıdır.

Telif hakkı, genellikle belirli bir süre için geçerlidir. Sembolü çember içinde bir "C" harfidir, © harfi üzerinde bulunduğu yapanın telif haklarının korunduğunu belirtir ve İngilizce "copyright" kelimesini ifade eder.

Kaynak: https://nedir.ileilgili.org/telif

Bu telif düşmesi kelimesini ilk kez kitap okumaya başladığım zamanlarda duymaya başlamıştım. Yaklaşık 1 yıldır duyuyorum diyebilirim.

Bir kitap fuarına yada online kitap alışveriş sitesine girdiyseniz . Bazı kitapların birden fazla yayınevi tarafından basıldığını gözlemlemişsinizdir.

Küçük bir araştırma sonrasında telif hakkının düşmesi kavramlarıyla karşılaştım.

Karşıma iki örnek çıktı. Birincisi Küçük Prens olayı , ikincisi Sabahattin Ali kitapları.

Küçük Prens adlı masalı çoğunuz duymuşsunuzdur.

Masalın yazarı Antoine de Saint-Exupéry 31 Temmuz 1944 tarihinde ölmüştür.Yazarın ölüm tarihinden 70 yıl sonra telif hakkı süresi doluyor.

Yazara ya da varislerine ait olan kitabın telif hakkı koruma süresi 1 Ocak 2015 tarihinde doldu.

Yani artık "Küçük Prens" bir kamu malıdır ve isteyen yayınevi tarafından serbestçe basılıyor.

Türkiye'de 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nun 27.

maddesi tarafından korunmaktadır.

Bu madde aşağıdaki gibidir.

http://kutuphane.idari.erdogan.edu.tr/Files/ckFiles/kutuphane-idari-erdogan-edu-tr/fikir%20ve%20sanat%20eserleri%20kanunu.pdf2015 yılından itibaren Küçük Prens yaklaşık 100 yayın evi tarafından basılmıştır.

2014 yılına kadar Küçük Prens adlı masalı tek bir yayınevi tarafından basılmaktaydı ve bu basımı yapan yayınevi bu masalım varislerine telif ücreti ödemekteydi. Taki 2015 yılına kadar (Yazarın 70. ölüm yıldönümüne kadar). Bu tarihten sonra isteyen yayınevi , hiç bir ücret ödemeden bu kitabı yayınlayabildi.

Bu telif düşmesi Türkiye de ve Batı ülkelerinde 70 yıllık sürede gerçekleşmektedir.

Türkiye'nin 1952 yılında imzaladığı Bern Konvansiyonu olarak bilinen edebi ve sanatsal eserlerin korunması için oluşturulmuş uluslararası bir anlaşmadır. Bu anlaşmayı yaklaşık 170 ülke imzalamıştır.

Kitap okuyanlar geçen yıl Sabahattin Ali kitaplarının basımının arttığını fark etmiştir .

Sabahattin Ali 2 Nisan 1948 tarihinde ölmüştür. Yani 70 yıllık telif hakkı süresi geçen yıl (2018) doldu.

Sabahattin Ali'nin bir çok kitabı telifsiz bir şekilde yayın evleri tarafından yayınlanmaya başladı.

Online bir kitap satıcısından küçük bir arama yaptığımızda Sabahattin Ali kitaplarının çok fazla yayın evi tarafından yazıldığını görebiliriz. Bu aramaya aşağıdan ulaşabilirsiniz. Sol tarafta işaretli olan bölge yayın evlerini listelenmektedir.

https://www.kitapyurdu.com/index.php?route=product/search&sort=purchased&order=DESC&filter_name=sabahattin%20ali&filter_manufacturer=10306&fuzzy=0Ayrıca Ömer Seyfettin, Mehmet Emin Yurdakul, Hüseyin Rahmi Gürpınar ve Halit Ziya Uşaklıgil gibi yazarların telif hakkı süreleri dolmuştur.

İlerleyen yıllarda telif hakkı düşeccek olacak yazarlar ve yılları aşağıdadır.

Dünya edebiyatında telif hakkı dolan yazarlar ise Thomas Burke, Lord Alfred Douglas, E. R. Eddison, David Lindsay, Eoin MacNeill, George McIver, Otto Neurath, Edward Prosser Rhys.

Benim en sevdiğim yazarlardan olan Stefan Zweig'ın telif hakkı düşmesi ise 2012 yılında gerçekleşmiştir ve bir çok yayınevi tarafından yayınlanmaya başlanmıştır.

Örnek vermek gerekirse Fahrenheit 451 in yazarı olan Ray Bradbury 5 Haziran 2012 tarihinde ölmüştür. Yani telif düşmesi 2082 yılında gerçekleşecektir.

Son olarak Telif hakkına tabi olanlar sadece edebiyat eserleri olarak düşünülmemelidir, herhangi bir müzik eseri de olabilir. 70 yıl dolduktan sonra eser kamunun malı olmuştur deniliyor.

Kaynakça:

http://www.edebiyathaber.net/kucuk-prens-ve-kitaplarin-telif-hakki-sureleri-javanshir-gadimov/

https://www.sabah.com.tr/pazar/2018/06/24/telif-hakki-savaslari

http://kutuphane.idari.erdogan.edu.tr/Files/ckFiles/kutuphane-idari-erdogan-edu-tr/fikir%20ve%20sanat%20eserleri%20kanunu.pdf