Sınav anında çok uğraştığın, fakat yapamadığın bir soru var. Fakat daha bakmadığın birçok soru olmasına rağmen, o soruya takılmış vaziyettesin. Gittikçe geriliyorsun ve bildiğin her şey daha da çok karışıyor. Sınavdan çıktığında fark ediyorsun ki, sadece o soruya takıldığın için tüm potansiyelini sınav kağıdına yansıtamamışsın. İşte burada aklımıza ne geliyor: Şemalar!

Peki nedir bu şema? Şema; uzun süreli duygusal uyarılmaların, bizde bıraktığı ayak izleridir. Daha anlaşılır anlatmak gerekirse, hayatta her şeye boyun eğen bir kişi olalım. Bu bizim şemamızdır. Bu durumun temeli de muhtemelen çok kontrolcü, katı ebeveynlere sahip olmak olabilir. Şemalar da bizim karakterimiz üzerinde oldukça belirleyicidir. Bu şemaya sahip bir bireyin, olaylara karşı daha pasif fakat durumlara tepki verirken de pasif-agresif, isyancı bir kişiliğe sahip olması muhtemeldir.

Şemalar 5 konuya ayrılmıştır: Ayrılma ve reddedilme, zedelenmiş özerklik, zedelenmiş sınırlar, başkaları yönelimlilik ve aşırı hassasiyet ve ketlenme. Bu 5 ana konu da kendi içlerinde birçok kola ayrılmakta. Boyun eğme, kendini feda etme, dışlanma, yetersizlik bunlardan sadece birkaçı.

Yukarıda da dediğim gibi her şemanın sonucunda, farklı karakter özelliklerine ve tepkilere sahip bireyler oluşmaktadır. Bu şemaların arkasına da birçok temel ihtiyaç gizlenmiş. Mesela bağlanma ihtiyacı giderilmediğinde, duygusal yoksunluk ve terk edilme şeması; öz kontrol ihtiyacı karşılanmadığında, ayrıcalıklılık şemaları ortaya çıkabilmektedir. Özellikle çocukluk çağlarında belli başlı temel ihtiyaçları karşılanmamış bireylerde, bir çok şemanın yansımalarını sezebilmekteyiz.

Şemalarla başa çıkmak, oldukça zorlayıcı olabilir. Bu yüzden de şemalarla başa çıkmak için bireyler, 3 ana yöntem geliştirmiştir:

1. Şemaya teslim olma: Şemaya teslim olan kişiler, hayatları boyunca bu şemalardan muzdarip olurlar.

2. Şemadan kaçınma: Şemayı tetikleyecen her durumdan kaçınırlar ve hayatın gerisinde kalırlar.

3. Şema aşırı telafisi: Şemaya aykırı davranırlar. Bu tarz başa çıkma yöntemlerinin geliştirilmesindeki sebep de temel ihtiyaçlarımızı güven altına almak istememizdir. Mesela duygusal yoksunluk şemasına sahip bir birey, insanlarla yakın ilişkiler geliştirmekten kaçınır.

Şemaların tedavisinde en basit haliyle 4 aşama vardır. Bunlar:

1.Tanı ve ilişki yapılandırma aşaması: Dayanıklı bir ilişki kurmak amaçlanır.

2.Sorun aktivasyonu ve sorun netleştirme aşaması: Düzeltici deneyimlerle imgeleme egzersizleri gibi çeşitli uygulamalar yapılır.

3.Değişim ve uygulama aşaması: Eski davranışları geride bırakıp yeni davranışlara yönlendirmek için çalışmalar yapılır.

4.Koruma ve ayrışma aşaması: Gelinen durumu muhafaza etmek amaçlanır.

Şemalarla başa çıkmak için, profesyonel yardım almak gerekiyor. Terapiler, şemaların giderilmesi için en önemli basamaktır. Terapi alan kişiler, psikologlar sayesinde o şemanın üstüne gider ve şemaya verilen tepkileri kökünden değiştirebilir.

Kısaca şema terapi ve şemalar bu şekildeydi. Unutmayın ki şemalar, değiştirilemez şeyler değildir. İyi bir terapiyle her şey yoluna konulabilir. Daha detaylı bilgi için 'Yaşam Tuzakları için Şema Terapi' kitabını tavsiye ederim. İyi okumalar!