DEMİRKIRAT ŞEF

Demokrat parti ikonikleşmiş sloganı: Yeter Söz Milletindir!

Çok partili demokratik rejim

Cumhuriyet kuruluşundan 1946 ya kadar demokrasiye geçiş için üç deneme yapıldı:

1. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, 1926

2. Serbest Cumhuriyet Fırka, 1932

3. Demokrat Parti, 1946

1930larda 2 Ankara görmek mümkündü. Ankara Palas balolarından batı dansları icra eden, Türkçeyi kullanan ve diğeri açlıktan kırılan bir toplum.

Çözüm olarak çok partili demokratik rejim öngörüldü. Atatürk Fethi Okyar’ı Serbest Cumhuriyet Fırkasını kurmak ve muhalefet için teşvik etti.

Partiye hükümet muhalifi herkes akmaya başladı. En sonundaki İzmir Mitinginde Fethi Beyi bekleyen kalabalık ‘Kurtar bizi!’ tarzında nağaralar atmıştır.

(Bu mitingde parti üyelerinden Adnan Menderes de bulunmaktaydı.)

Parti çığırından çıkınca Fethi Beyin kendi partiyi fes etmiştir.

Mebus: milletvekili

Atanın Aydın’a seyahatinde 5 dakikalik parti binasına uğraması Adnan Menderes ile konuşmasıyla 4 saati bulmuş. Sonrasında seçimlerde kendi ismini milletvekilleri listesinde görmüştür.

Adnan Menderes İzmir Amerikan Kolejinden savaş nedeniyle mezun olamamışken 33 yaşında Ankara Üniversitesi’nde Hukuk Fakültesine başvurur, kabul edilir.

O sırada dünya faşist liderlere kucak açmıştı.

1. Hitler, Almanya

2. Mussolini, İtalya

3. Franco, İspanya

Celal Bayar İş Bankasını kurmuştur.

1939 Ata öldüğünde İsmet İnönü değil, Bayar başbakandır.

İsmet İnönü büyük çoğunlukla ve tek aday olarak Cumhurbaşkanı seçildi.

Parti kurultayında;

İsmet İnönü değişmez genel başkan(milli şef),

Atatürk ebedi şef seçildi.

DEMİRKIRAT DÖVÜŞ

2. Dünya Savaşı patlak verdi. İnönü’nün tek adam rejimi gittikçe sertleşiyordu.

Varlık vergisi kabul edildi. İnönü bazı kişilerce ilahlaştırıldı.

İlk muhalefet Tan Gazetesinden Zekeriya Sertel, Vatan Gazetesinden Ahmet Emin Yalman idi.

Muhaliflerden biri işe üsteğmen olan Alparslan Türkeş idi.

Adnan Menderes

Celal Bayar

Refik Koraltan

Fuat Köprülü

• 2. Dünya Savaşı 1945 te sona erdi. San Francisco da dünya milletleri Birleşmiş Milletleri kurdu.

• Stalin Türk Sovyet Saldırmazlık Anlaşmasını feshetti.

 Demokrasiye geçiş artık kaçınılmazdı.

Çifçiye toprak verilmesi kanunu üzerine muhalif Menderes kanunu faşist bulmuş, uzun bir konuşma ile yıldızının parlamasını sağlamıştır.

Artık muhalefetin adı bellidir. Dörtlü Takrir genelgesi paşaya sunulur.

Menderes ve Köprülü partiden ihraç edilir.

Demokrat Parti 1946 yılında Bayar’ın paşayla görüşmesiyle resmen kurulur.

Demokrat Parti

• Ekonomide liberal, yönetimde demokratik.

İnönü kurultayı topladı ve değişmez genel üzerinden aldırttı. Yani artık istenildiği taktirde genel başkan değiştirilebilecekti.

Seçimler öne alındı. Nedeni DP nin yeni kurulması ve yenemeyeceğini düşünmesidir.

DP seçimleri boykot etti.

Bunun üzerine CHP sözcüsü Nihat Erim, makale yayımladı. Hürriyetin üzerine şal örtmekten bahsediyordu.

Mehmet Ali Aybar: DP listesinden seçime girip daha sonra TİP genel başkanı olacaktır.

 Fevzi Çakmak: Eski genelkurmay başkanı, DP adayı

Açık oy kapalı sayım olan seçim tam bir fiyaskoydu, seçime hile karışmıştı.

Menderes seçime Aydım ve Kütahya’dan girmişti fakat Aydın’dan seçilememiştir.

Berin Menderes, eşi.

Genel merkez binası, Sümer Sokak.

DP bu seçimi daha sonra propaganda amaçlı çokça kullanmış, kurban olarak İsmet Paşa seçilmiştir.

İsmet İnönü ve Fevzi Çakmak cumhurbaşkanı adayı gösterilir, İnönü seçilir.

Hürriyet Misakı, DP

• Antidemokratik yasaların kaldırılması.

• Vatandaş oyunun güvence altına alınması

• Devlet başkanlığının parti başkanlığından ayrılması

Osman Bölükbaşının İnönü’ye Kızıl Sultan demesi ortalığı karıştırdı.

Özden Töker, İsmet İnönü’nün kızı

DP bünyesindeki sertlik yanlılarından kurtuldu, bu kişiler Çakmak önderliğinde Millet Partisinde toplandı.

DEMİRKIRAT ZAFER

Recep Teker, eski başbakan vefat etti. Naaşı tam bir yürüyüşe ev sahipliği yapmış. CHP çokça sempati toplamıştır. Bu İnönünün yaptığı mitinglerde de açıkça görülür.

14 MAYIS 1950

Türkiye ilk kez gizli oy ile gerçek bir seçime katılıyor idi.

63 CHP, 408 DP li milletvekili seçildi o seçimde. Açık ara DP iktidara gelmişti. Artık CHP iktidarı devrediyordu.

Paşaya ordudan teklif gelmişti, seçimlere komünistlerin hile karıştırdığına dair bir söylentiyle iktidara gelmesi isteniyordu. Herkes Ulus Gazetesinde(yandaş gazete) basılmak üzere bu haberi bekliyordu. Gelen haber şuydu İnönü “Halkın seçimi nasıl tecelli ettiyse öyle kalmalıdır.”

Ordu pek fazla DP li yandaş da bulunduruyordu. Zaten DP kazanmazsa bir darbe de yaşanabilirdi.

Celal Bayar başbakanlığa layık görülse de barı çevrelerce cumhurbaşkanı adayı oldu. Adnan Menderes, Fuat Köprülü üzerinde ısrar etse de Bayar Menderese partini başına geçirmiş ve başbakanlık görevini tahsis etmişti.

Menderes bakanlar kurulunu kurdu fakat tam bir fiyaskoydu: Şöhretler Kabilesi

Menderes ilk çalışma gününde tebrikleri ardı ardına gelirken bir albay tarafından gelen haberle sarsıldı. Ordu üst yönetimi bir darbe hazırlığındaydı ve iktidar o günden sonra diken üstünde oturdu tam 10 yıl boyunca. Genel kurmay başkanı değiştirildi.

Menderes ilk icraatını ezanı arapça yapmakta bulmuştu. Hatta bu istifaya bile sürüklemişti kendisini.

İktidar 10 yıl boyunca üç elde toplanacaktı: Çankaya Köşkü, DP grubu ve Adnan Menderes

Kitleler ilk kez Menderesi halkla kucaklaşan bir başbakan olarak gördüler.

DEMİRKIRAT İKTİDAR

Adnan Menderes ezan yasası yürürlüğe geçmediğinden dolayı istifa eder. Celal Bayar adeta bir baba gibi onu politik hayata alıştırır, partiye bir gölge gibi eşlik eder.

Bu süreçte CHP 8. Kurultayını yaşar ve genel sekreter İsmet İnönü’nün isteği(Nihat Erim, çoğunluk sistemini getirmiş) dışında gelişmiş ve Kazım Güllek olmuştur. Kurultayın girişinde herkese oy pusulası vermiştir neredeyse.

Kore Savaşı patlak verdi. Kapitalizm ve sosyalizmin ilk karşılaşmasıydı bu. Sovyetler Türkiye üzerinde hak iddia etti, bunun üzerine ABD İstanbul Boğazına Missouri donanmasını yolladı ve sovyetlere Türkiyenin yalnız olmadığını gösterdi. Ayrıca Truman Doktrini ile 100 milyon dolarlık bir askeri yardım da yapıldı. Sonra Marshall Planı devreye girdi Türkiye 3 yılda 10 milyar yardım alacaktı.

Mecliste müzakere yapılmadan Koreye birlik yollandı. Tabiki nedeni NATO’ya girebilmekti. 1952 NATO’ya girdiğimiz senedir.

Seyhan Barajı inşaasında Dünya Bankasından ABD sayesinde 25 milyon dolar alınır. Mühendislerden biri Süleyman Demireldir.

Ekonomide iki önemli adım attı DP:

1. Yabancıları Teşvik Kanunu

2. Petrol Kanunu

DP CHP’yi haksız iktisat ili suçladı, onların kendileri gibi sıfırdan başlamaları gerektiğini savundu. İlk olarak CHP’nin elinden CHP merkez binası alındı. Burası meclisin ilk toplandığı yerdi.

Ahmet Ein Yalman (Vatan gazetesi yobaz karşıtı yazarı) Malatya’da vurulur. Böylece DP’nin baskı dönemi başlamış oldu.

Mal Gaspı Teklifi ile Ulus gazetesi dahil CHP’nin tüm mallarına icra gelmişti.

2 Mayıs 1954 seçimi %93 DP, bir partinin alabileceği en fazla oy oranı.

DEMİRKIRAT BASKI

Basın Yasası; iktidar lehine haber yapmanın önü açıldı.

DP hakkında hiçbir kötü yorum yapılmaması hakkında bir takım yasalar çıkarıldı.

İlk olarak komünist oluşumlara ve CHP karşıtı sözleri ile Menderes gereğini yapılacağını bildirdi.

İnönü’nün damadı Metin Toker tutuklanır.

Toplantı ve gösteri yürüyüşleri yasası; suç sayılacak.

Hür Parti + CHP Seçim Yasası

57 Seçimleri DP için bir hezimetti, %48 oy alarak neredeyse mecliste azınlığa sahipti (yoksulluk ve enflasyon).