Bir araştırmacının okuduğu kitaplardan, yayınlardan, makalelerden, bildirilerden veya dergilerden edindiği bilgiler sonucu oluşan fikirlerini, yazıya dökerek yayımlanmasını sağlaması sırasında karşılaşabileceği en önemli sorunlardan ve aynı zamanda sorumluluklardan birisi yayın etiğini ihlal eden hallerin ortaya çıkabilme ihtimalidir. Bu ihtimalin bertaraf edilmesi suretiyle etik dışı hallere girilmeksizin geçerli bir yapıt ortaya koyabilmenin kilit noktası; söz konusu etik ihlale sebebiyet verebilecek hallerin tam anlamıyla bilinmesidir.

Etik dışı hallerin nelerden ibaret olduğu sorusunun cevabı ise ilk ağızdan “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi’nde yer almaktadır. Bu Yönergenin “Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler” başlıklı 4. maddesinde yer alan hükümde bahsi geçen haller düzenlenmiştir. Bunlar: intihal, sahtecilik, çarpıtma, tekrar yayım, dilimleme, haksız yazarlık ve diğer etik türleri olarak sayılmıştır.

Söz konusu etik dışı halleri oluşumuna sebebiyet verilmesi halinde, sebebiyet veren kişiye uygulanacak yaptırımlar, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 66 vd. maddelerinde düzenlenmektedir. Etik ihlale maruz kalan hak sahibinin lehine, olayın koşullarına göre hukuk ve ceza davası açılabilmesi mümkündür.

Ancak belirtmek gerekir ki, yönergede yer verilen etik ihlal türlerinin arasında keskin bir sınır çizerek, vuku bulan ihlal olayının hangi etik ihlal türüne girdiğini belirlemek kimi zaman çok zor olabilmektedir. Bunun sebebi ise Yönergede sayılan etik ihlal türlerinin açık bir şekilde ortaya konulmamış olmasıdır.

Bu sebeple bir taraftan hak sahibinin hakkının korunması sağlanırken diğer taraftan da etik ihlale sebebiyet verdiği öne sürülen kişinin masumiyet karinesi çerçevesinde korunmasının sağlanması da önem taşımaktadır. Her iki tarafa da eşit ve güvenceli bir şekilde yaklaşılmalı, ince eleyip sık dokunarak bir hükme varılmalıdır.