Bu yazı James Cameron'un 2009 yapımı Avatar filminin 'din sosyolojisi' kapsamındaki kavram ve kuramları çerçevesinde bir incelemesini içerir.

Avatar, Dünya dışında, Pandora adlı bir gezegende yaşayan Ometikaya türünden olan

Na’vi halkı ile kaynakları tükenmek üzere olan Dünya insanları arasındaki bir

mücadeleyi anlatmaktadır. Na’vi’ler, doğaya, inançlarına ve enerji aktarımı olarak

gördükleri bir güce bağlı, soyu tükenmekte olan bir kabiledir ve çok zengin yer altı

kaynaklarına sahiptir. Bu kaynaklara sahip olma isteği, Pandora’yı işgal etme ve Na’vi

halkını oradan uzaklaştırma isteğine dönüşecektir. Bu filmin bilim-kurgu içeriklerinin

yanı sıra birçok farklı alanda mesajlar verdiği görülmektedir. Bu metin ise Avatar filmini

din sosyolojisi kapsamında bir incelemesidir.

Ometikaya’lar Eywa adını verdikleri bir güce ibadet ederler ve Eywa’nın doğanın

dengesini koruduğuna inanırlar. Bir bakıma Eywa her şeyi yöneten, yaratan ve koruyan

bir Tanrıdır. Burada panteistik bir inanç görülmektedir. Durkheim’ın fikirlerinden

hareketle filmdeki ‘Ruh Ağacı’ yani Eywa, bir totem gibi düşünülebilir. Bu ağaç tüm

hayatın ve ruhların yani varlığın bağlı olduğu kutsal bir güçtür. Dinsel ayinleri ona

bağlanarak dualar ve ilahiler eşliğinde yürütürler. Durkheim’a göre tüm dinler

inananların bir araya gelmesiyle tören ve ayinler yapmaktadır. Filmde bu törenleri

sıklıkla görmekteyiz ancak bütün törenler sadece ibadet amacıyla değil, farklı birçok

toplumsal olay için de düzenlenmektedir. Erkek olma töreni ve cenaze töreni filmde

görülen örneklerdendir. Bu dini törenleri yöneten ‘Thasik’ dedikleri kişiler vardır.

Thasik, Eywa’dan gelen mesajları yorumlayan ve onunla bağ kuran kişidir. Yani bir nevi

şaman gibi gösterilmiştir. Na’vi’lere göre bütün enerji ödünç alınmıştır ve bu enerjinin

bir gün geri verilmesi gerekir. Ölenlerin bedeni bu dünyada kalır, ruhu ise Eywa’ya gider

ve böylelikle enerji akışının devamlılığı sağlanmış olur. Ayrıca her şeyin bir ruhu vardır

ve bu ruhların birbirine bağlanması gerekir. Bu ruhlar ihtiyaç duyulduğu zamanlarda

onlara yol gösterirler. Filmde ölen ataların, öldükten sonra ‘Ruhlar Ağacı’ dedikleri

ağaçta yaşamaya devam ettiklerini, onlarla bağ kurabildiklerini görürüz. Avatar’daki bu

durum animizme örnek olarak gösterilebilir. Ayrıca filme adını veren avatarlar insanlar

tarafından genleriyle oynanarak oluşturulmuş Ometikaya’lardır. Avatar, Hindu inancına

göre tanrıların yeryüzüne indiklerinde büründükleri şekil için kullanılan bir kelimedir.

Avatar, içerisinde dini açıdan bir çok mesaj barındıran bir yapımdır. Filmde görülen dini

inançlar, törenler, ayinler ve düşünceler genel olarak Emile Durkheim’ın kuramlarıyla

daha çok bağdaşmaktadır. Ancak Durkheim’ın ‘’Eski tanrılar ölmüştür.’’ düşüncesi bu

film ile ters düşmektedir. Filmde başlıca; Ruh Ağacı totem, Eywa tanrı, tanrıyla

bağlantısı olan şaman kadın, ruhların varlığı hissi animizm, törenler ve ayinler yapılması

ise dinin tanımındaki maddelerden birine örnek olarak gösterilmiştir.